Cumhuriyet döneminin bilinen düşünürlerinden Nurettin Topçu’nun 1934 yılında Paris’te Sorbonne Üniversitesi’nde (daha doğrusu, bu adı alacak ve kamuoyunda bu isimle bilinecek Paris Üniversitesi’nde) felsefe alanında almış olduğu doktora derecesiyle ilgili tarihsel olgulara mugayir bir anlatı dikkat çekici bir şekilde tedavüldedir.

Topçu’nun Türkçede İsyan Ahlakı ismiyle neşredilen doktora tezi, anlatıya göre o sene Sorbonne Üniversitesi’nde “en iyi tez” seçilmiş ve ödüle değer bulunmuştur. Rivayetin bir versiyonuna göre ödüllerde altın saat, Amerika veya Kuzey Avrupa’ya mavi yolculuk seçenekleri vardır fakat Topçu bunları reddeder. Üniversitenin giriş ve çıkış kulelerine Türk bayrağı çekilmesini ister. Bu istek derhal yerine getirilir. Türk bayrağı kulelerde yirmi dört saat dalgalanır. İnternette ilgili anahtar kelimelerle arama yaptığımızda bu versiyonun oldukça yaygınlık kazanmış olduğunu görmekteyiz.

Daha az dolaşımda olan diğer bir versiyonuna göre ise “birinci” olan Topçu, diploma töreninde salona Türk bayrağı getirilmesini ve İstiklal Marşı okunmasını istemiş ve bu istek yerine getirilmiştir. Her ahvalde sorgulamaya değer bir anekdot vardır. Paris Milli Arşivler’deki ilgili evraka baktığımızda “birincilik” ya da “en iyi” gibi bir niteleme olmadığı gibi, tezin o dönemde Fransa’da uygulanan üç dereceden üçüncüsü olan “honoroble” kaydı ile başarılı bulunduğunu görmekteyiz. Tez, devrin önemli üç isminden oluşmuş bir jüri önünde savunulmuş ve başarılı bulunmuştur ancak herhangi bir üstün başarı söz konusu değildir.

Bu tezle ilgili akademik çalışmalarda dahi yer verilen bir başka yanlış, Topçu’nun danışmanının Fransız düşünür Maurice Blondel olduğudur. Halbuki Blondel, jüride dahi yoktur!  Fransız filozofun görüşlerinin Topçu’da Hareket dergisinin ismine ilham verecek derecede tesirli oluşu bu nispet etmenin temel nedeni olmalıdır. Türk Diyanet Vakfı’nın İslam Ansiklopedisi’nin Hareket maddesinde de yanlış tekrarlanarak yaygınlaştırılmaktadır; hiç olmazsa ansiklopedinin online sürümünde bir düzeltmeye gidilmesi umulur.

Bu vaka vesilesiyle Türk düşünce tarihi sahasında görece az müracaat edilen arşiv belgelerinin ne kadar faydalı olabileceğini ve ciddi yararlar sunabilen anekdotların temkin ile kullanılmaları gerektiğini hatırlamış oluyoruz. Ümit ederiz ki Topçu’nun uzun yıllar düzenli olarak ev ziyaretlerine gittiği bir hocasının huzurunda otururken dervişane bir edep ile sırtını hiçbir zaman koltuğa yaslamaması gibi adabımuaşeret güzelliklerine dair hoş anekdotlar daha çok ilgi görür…

Kaynaklar

Yasin Özdemir, “Nurettin Topçu and the First Decade of His Anatolianist Journal Hareket: (1939-49)” (Yüksek Lisans, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi, 2014).

https://islamdusunceatlasi.org/nurettin-topcu/151

https://islamansiklopedisi.org.tr/hareket–dergi

Mehmet Birgül, İrade Hareket İsyan: Nurettin Topçu’nun Entelektüel Biyografisi 1 (İstanbul: Dergah Yayınları, 2013).